Als zelfs gezichtsbedrog niet is wat het lijkt
Over onze bril op de werkelijkheid
De keizer heeft geen kleren aan. Ik vond het als kind al een leuk sprookje. De keizer had nieuwe kleren nodig en liet de beste kleermakers komen, maar niks was goed genoeg. Uiteindelijk vond hij wel heel bijzondere kleermakers die een fantastisch kostuum maakten. Maar je kon het alleen zien als je heel slim was. De keizer kon natuurlijk niet toegeven dat hij het zelf niet zag. En de mensen die hem kwamen toejuichen ook niet. Tot een kind riep: de keizer heeft helemaal geen kleren aan!
Ik voelde me verwant met dat kind dat de dingen zag zoals ze echt waren.
Ik heb de wereld waarin we leven altijd al een beetje raar gevonden. En herinner me goed mijn voornemen om niet zoals de meeste volwassenen te worden.
(Overigens is dat niet helemaal gelukt, want mijn zoon van 10 legde me laatst uit dat volwassenen kinderen nooit echt begrijpen.)
Het is best lastig om de dingen te zien zoals ze echt zijn. Je weet waarschijnlijk dat de lijnen in het plaatje hierboven even lang zijn, al lijkt de onderstaande langer dan de bovenste.
Ik heb altijd geleerd dat de meeste mensen ‘waarnemen’ dat de onderste lijn langer is. Gemiddeld dachten vrijwilligers in Illinois inderdaad dat de ene lijn 20% langer was dan de andere. Dat lijkt ons dus iets te leren over hoe ons brein werkt en hoe wij waarnemen als mensen.
Maar jager-verzamelaars in het zuiden van Afrika en boeren in Ivoorkust werden helemaal niet misleid door deze twee pijlen.
Waarom dat zo is, daar is nog geen sluitende theorie voor, maar heeft mogelijk te maken met de veelheid aan rechte lijnen in onze wereld. De conclusie die we kunnen trekken is wel heel belangrijk:
Het onderzoek naar deze optische illusie zegt niet iets over hoe ons menselijke brein werkt, het zegt iets over hoe ons Westers geconditioneerde brein werkt.
Ik las hierover in het boek Jagen, verzamelen, opvoeden van Michaeleen Doucleff en zij zegt heel treffend:
“Het was niet zozeer dat de keizer van de psychologie geen kleren aan had. Het was meer dat hij ronddanste in westerse kledij en deed of hij de mensheid vertegenwoordigde.”
Michaeleen Doucleff
Oftewel, het is mogelijk dat wat ‘wetenschappelijk bewezen’ is, alleen maar een beschrijving is van de toch wat rare manier waarop we zijn gaan leven.
Ik heb niet de illusie dat ik de dingen zuiver waarneem. Ook ik kijk met mijn bril naar de werkelijkheid. En die bril is in de loop van de jaren ook veranderd, omdat mijn overtuigingen zijn veranderd.
Mijn punt is hoe belangrijk het is je te realiseren dat je een bril draagt. En dat we ook allerlei collectieve brillen dragen. Er zijn dingen die we met zijn allen logisch of normaal vinden. Of nog sterker: dingen waarvan we weten dat ze nou eenmaal zo zijn.
Maar wat weten we nou eigenlijk? En hoeveel geloven we dat waar is omdat het wetenschappelijk bewezen is? Of omdat iedereen het zo doet?
Voor ik je verder in een existentiële crisis stort, heb ik een vraag voor je om over na te denken.
Wat is iets dat je over jezelf, over andere mensen of over de wereld gelooft wat nou eenmaal zo is, maar waarmee je niet blij bent of waarvan je graag zou willen dat het anders was?
Het kan zijn dat je op een feit stuit.
Maar grote kans is dat ook wat jij gelooft dat nou eenmaal zo is, gewoon een overtuiging is. En het leuke aan overtuigingen is dat je ze kan veranderen.
Laat je me weten wat je gelooft?
Als je me mailt, mail ik terug met een ander perspectief!
En die keizer zonder kleren, hoe anders zou het verhaal zijn als de keizer zichzelf en zijn kleren gewoon genoeg vond? Of durfde te zeggen wat hij niet zag?
Tof dat je mijn Schrijfsels leest of beluistert
Stuur ze gerust door!
Ik vind het heel leuk je reactie te lezen. Je kan me een mailtje sturen of een comment achterlaten in Substack.
Meer lezen of luisteren? In het archief vind je eerdere Schrijfsels.
Als je je inschrijft, krijg je twee keer per maand een mail met mijn nieuwste Schrijfsel en ontvang je meteen GRATIS ONTSPANNING: vijf korte oefeningen (5 tot 10 minuten) die je helpen ontspannen en verbinden met jezelf. Je hoeft alleen maar op play te drukken.